سایت مرجع دانلود پایان نامه - تحقیق - پروژه

مقدمه . ۱۵

۲-۱. بخش اول: مفهوم شناسی کار  . ۱۶

۲-۱-۱. ماهیت کار ۱۶

۲-۱-۲. حکمت کار کردن ۱۹

۲-۱-۳. علل کار کردن ۲۱

۲-۱-۴. کار در بستر تاریخ ۲۲

۲-۱-۵. اهمیت کار و تلاش در کلام امام علی (ع) . ۲۳

۲-۱-۶. نمونه­هایی از کار و تلاش امام علی (ع) ۲۵

۲-۱-۷. مناسبات کار از منظر امام علی (ع) . ۲۷

۲-۲. بخش دوم: پیامدهای کار در سیره معصومین (ع) . ۳۳

۲-۲-۱. آثار دنیوی کار در بعد فردی ۳۳

۲-۲-۲. آثار دنیوی کار در بعد اجتماعی . ۳۶

۲-۲-۳. پیامدهای معنوی کار بر انسان ۳۷

۲-۳. بخش سوم: رابطه کار و تربیت ۴۴

۲-۳-۱. نظریه­ های کار و تربیت ۴۴

۲-۳-۲. الگوهای ارتباط میان مدرسه و محیط کار ۴۷

۲-۳-۳. رابطه کار و تربیت از دیدگاه اسلام . ۴۸

۲-۳-۴. ضرورت تحکیم پیوند نظام آموزشی و کار . ۵۱

۲-۴. بخش چهارم: هدف در برنامه درسی دوره متوسطه ۵۴

۲-۴-۱. آموزش متوسطه . ۵۴

۲-۴-۲. اهمیت دوره متوسطه . ۵۵

۲-۴-۳. هدف در برنامه درسی ۵۶

۲-۴-۴. هدف های کلی آموزش متوسطه در ایران ۵۹

۲-۵. بخش پنجم: پیشینه پژوهشی ۶۱

۲-۵-۱. پیشینه داخلی. ۶۱

۲-۵-۲. پیشینه خارجی. ۶۶

۲-۶. جمع بندی و چارچوب نظری ۷۳

فصل سوم: روش پژوهش

۳-۱. روش پژوهش . ۷۵

۳-۲. جامعه پژوهش ۷۶

۳-۳. نمونه پژوهش . ۷۶

۳-۴. ابزارهای پژوهش ۷۶

۳-۵. پایایی و روایی ابزار پژوهش ۷۶

۳-۶. شیوه تحلیل داده­ ها ۷۷

فصل چهارم: یافته­ های پژوهش

مقدمه . ۷۹

بررسی سؤال اول پژوهش ۸۰

بررسی سؤال دوم پژوهش . ۱۰۶

بررسی سؤال سوم پژوهش ۱۲۰

بررسی سؤال چهارم پژوهش . ۱۳۸

بررسی سؤال پنجم پژوهش . ۱۴۳

بررسی سؤال ششم پژوهش ۱۵۳

بررسی سؤال هفتم پژوهش . ۱۵۹

بررسی سؤال هشتم پژوهش ۱۶۵

بررسی سؤال نهم پژوهش . ۱۶۹

 فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

مقدمه ۱۷۶

۵-۱. نتایج بررسی سؤال­های پژوهش ۱۷۷

۵-۲. بحث و نتیجه گیری کلی ۱۹۳

۵-۳. پیشنهادهای پژوهش ۱۹۶

۵-۳-۱. پیشنهادهای عملی جهت کار بست یافته­ های پژوهش . ۱۹۶

۵-۳-۱. عناوین پیشنهادی برای پژوهش­های آتی . ۱۹۸

۵-۴. محدودیت­های پژوهش . ۱۹۹

فهرست منابع و مآخذ

الف) منابع فارسی ۲۰۰

ب) منابع عربی ۲۰۵

ج) منابع انگلیسی . ۲۰۶

مقدمه

تاریخ کار و تلاش همزاد تاریخ بشری است، انسان از آغاز آفرینش تاکنون همواره با شیوه ­های گوناگون و به مدد ابزارهای قدیم و نوظهور، از جلوه­های حیات در این جهان خاکی بهره گرفته است و با کار و فعالیت نیازهای اساسی خود را برطرف می­سازد. اهمیت کار و تلاش و نقش بارز آن در بنا نهادن جامعه­ای آرمانی، در شمار مسلّمات کتاب و سنّت است. جستجو در متون اسلامی در این زمینه، نشان می­دهد که اسلام در پرداختن به مسائل و مباحث مربوط به کار و فعالیت، از همه مذاهب و مکاتب دیگر پیشی گرفته است. روش دین و رهبران دینی این است که مردم مقصد واقعی کار و تلاش را بیابند تا بدین وسیله به هدف والا نائل گردند، زیرا زندگی سعادتمندانه انسان در سایه کار و تلاش مداوم و سازنده است و عامل اصلی شکل­ گیری تمدن­ها فعالیت دائمی و متعهدانه می­باشد، بدین جهت ضرورت دارد که رهنمودها و آموزه­های پیشوایان دین در این زمینه به منظور استفاده همگان، تدوین و ارائه گردد.

نهج­البلاغه یکی از منابع معتبر و غنی در اسلام است که گره­گشای مسلمانان در حل بسیاری از مسائل است. امام خمینی (ره) در مورد نهج­البلاغه می­فرمایند: «بعد از قرآن، بزرگ‌ترین دستور زندگی مادی و معنوی و بالاترین کتاب رهایی­بخش بشر است و دستورات معنوی و حکومتی آن بالاترین راه نجات است» (خمینی، ۱۳۸۰: ۶)؛ لذا تحلیل آموزه­ها و رهنمودهای موجود در نهج­البلاغه در باب مسائل گوناگون ازجمله؛ کار می ­تواند راهگشای امور باشد.

کار و مسائل مربوط به آن در دوره نوجوانی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. از آنجا که جوانان پرتلاش و قدرتمندند وظیفه دست­اندرکاران نظام تعلیم و تربیت بالاخص در دوره متوسطه این است که به منظور کسب روحیه کار و تلاش، نوجوانان را با چیستی کار مطلوب از منظر اسلام، اخلاقیات کار و پیامدهای ناشی از کار آشنا ساخته و در این راستا از رهنمودهای متقن دین اسلام مدد جویند. استفاده از این آموزه­ها در بیان اهداف برنامه درسی می ­تواند مثمر ثمر ­باشد چون اهداف رکن برنامه درسی می­باشند و تمامی مراحل و عناصر برنامه‌ریزی بر مبنای آن صورت می­گیرد.

این پژوهش تلاشی است برای ترسیم ماهیت و پیامدهای کار از منظر امام علی (ع) در نهج­البلاغه و چگونگی به‌کارگیری این مباحث در طراحی اهداف برنامه درسی دوره متوسطه. بر این اساس پژوهش حاضر در پی آن است که علاوه بر شناخت ماهیت و پیامد کار، نحوه به‌کارگیری این نتایج را در طراحی اهداف دوره متوسطه مورد بررسی قرار دهد.

۱-۱. بیان مسأله

بقای جهان بشریت و پیشرفت تمام ملت­ها و تکامل مادی و معنوی، همیشه در پرتو کار و تلاش بوده است و جوامعی که توجه شایانی به این امر نداشته باشند با معضلات انبوه و عمده­ای مواجه می­شوند.

کار می ­تواند به عنوان انجام وظایفی تعریف شود که متضمن صرف کوشش­های فکری و جسمی بوده و با هدف تولید کالاها و خدماتی است که نیازهای انسانی را برآورده می­سازد (گیدنز، ۱۳۷۴: ۵۱۷). کار دارای نتایج متعددی در ابعاد فردی و جمعی است. در بعد فردی، انسان را از پوچی، سرگردانی، بی­هدفی و بسیاری از ناراحتی­های روانی رها می­ کند و به او نظم و اراده­ای مصمم می­دهد، انسان را کاملاً آماده ساخته و با وجود یکنواختی و بیگانگی، او را شاداب و سرزنده نگاه می­دارد (فیوضات، ۱۳۸۳: ۱۰۸). در بعد اجتماعی، یک جامعه را به مرزهای توسعه و ترقی نزدیک ساخته و باعث آبادانی و رشد آن سرزمین می‌شود و ابزاری است برای اختراعات و کشفیات و استمرار آن باعث ایجاد تحول در تمدن تکنولوژیک شده است (عصیانی، ۱۳۸۱: ۱۱).

با توجه به فواید و نتایج مثبت کار در اجتماع و روحیه فرد، آموزه‌های اسلام به کار و تلاش اهمیت زیادی می‌دهد. تا جایی که خداوند در قرآن کریم می­فرماید: «لَیسَ لِلاِنسانِ اِلّا ما سَعی: برای انسان چیزی جز حاصل کار و تلاش او نخواهد بود» (نجم/۳) و «کُلُّ نَفس بِما کَسَبَت رَهینَه: هرکس در گروه اعمال خویش است» (مدثر/۳۸ ).

با نگرش به تاریخ ادیان الهی و سیره پیامبران و معصومین (علیهم السلام) درمی­یابیم که نه تنها با راهنمایی­ها و زمینه­سازی­های خود، موجب تشویق و هدایت افراد به سوی کار می­شدند بلکه خود نیز عملاً وارد صحنه شده و هم دوش با دیگران کار می­کردند تا بتوانند معیشت و اقتصاد خانواده را تامین کنند و جامعه را به کمال و پویایی برسانند.

وقتی سیره عملی در آثار برجای‌مانده از کار و زندگی حضرت علی (ع) را مرور می­کنیم به آثاری چون بئر علی (چاه علی)، عین علی (چشمه علی) و نخلستان­های خرمایی برمی­خوریم که هر یک به نمونه خود یادبودی مقدس از ایثار و کار طاقت­فرسای آن حضرت است و برای پیروان ایشان، درسی از چگونگی ارزش کار و تقدس آن می­باشد (درودی، ۱۳۸۴: ۵).

در زمینه‏ىِ احترام و بزرگداشت کار و تلاش مفید و سودمند حضرت رسول (ص)، دستى را مى‏بوسد که از کار ورم کرده و پینه بسته است و مى‏فرماید: این دست را خدا و پیامبر خدا دوست دارد (ابن اثیر، ۱۴۱۵: ج ۲/ ۷۲). با وجود چنین سخنان گهرباری بود، که حضرت امام خمینی «ره» فرمودند: «در مکتبی که پیغمبرش دست کارگر را می­بوسد نیازی به مکاتب شرق و غرب ندارد» (سیدی، ۱۳۸۵: ۱۱۴) لذا اسلام مکتبی کلی، جامع، همه‌جانبه و معتدل و حاوی همه­ی طرح­های جزئی و کارآمد در همه موارد است.

از غنی­ترین منابع اسلامی «نهج­البلاغه» می­باشد که بى­تردید پس از قرآن کریم گران‌قدرترین و ارزشمندترین میراث فرهنگى اسلام است. این کتاب پرکننده­ى خلأهاى عمیق فکرى، اجتماعى و سیاسى و پاسخگوى مسائل و مشکلات گوناگون مسلمانان و جوامع بشرى در همه­ى زمان­ها و در تمام مکان­هاست (دلشادتهرانی، ۱۳۷۹: ۲). امیرالمؤمنین علی (ع) در طی خطبه­ها، نامه­ها و حکمت­های نهج­البلاغه به صورت مستقیم و غیرمستقیم به طرح مباحث مربوط به کار، آثار کار، آداب کار، اخلاق کار، وجدان کار و. پرداخته­اند. استخراج و ارائه­ دیدگاه­های قرآن ناطق و آشنا به ترنم وحی، که خود جانشین به حق نبوی و سرآغاز تجلیگاه امامت معصومین است به ما کمک می­ کند تا راه صحیح بندگی و سعادت را بپیماییم و در این وادی سریع‌تر گام نهاده و زودتر به مقصد نائل آییم.

در اندیشه‏ىِ حضرت علی (ع) مى‏توان به صورت استنباطى کار را چنین بیان نمود: «تلاش و کوشش انسان‏ها براى آماده کردن زاد و توشه‏ىِ آخرت در دوران زندگى و در دنیاى مادى». ایشان مى‏فرمایند: «فَعَلَیکُمْ بِالجِدِّ وَ الاْءجْتِهَادِ، وَ التَأَهُّبِ، وَ الاْستعدادِ، وَ التزَوّدِ فِى مَنْزِلِ الزادِ»؛ بر شما باد به تلاش و کوشش، آمادگى و آماده شدن و جمع‌ آوری زاد و توشه‏ىِ آخرت در دوران زندگی (خطبه ۲۳۰/۹). همچنین تقسیم سه گانه مدیریت زندگی به «نیایش و عبادت»، «کار و تلاش» و «تفریح و لذت» در حکمت ۳۹۰، نشانه‌ای است از این که در فرهنگ علوی کار به عنوان یک پایه از سه پایه زندگی سعادتمند شناخته شده، به عنوان توشه آخرت در کنار نیایش و بندگی تلقی می‌شود.

با استناد به فرمایشات امام علی (ع) کار صیقل دهنده ایمان، عامل وصول به جایگاه امن و مطمئن در آخرت، شکوفا کننده ظرفیت­های وجودی آدمی، موجب عزت و بزرگی، بی­نیازی از مردم، آبادانی و عمران زمین، سازندگی بشر، تکامل عقل، کنترل خشم و برقراری عدالت می‌شود.

به‌کارگیری این مباحث در طراحی اهداف برنامه درسی به خصوص دوره متوسطه از اهمیت دو چندان برخوردار است. این دوره، از لحاظ مبانی فلسفی، زیستی، روانی و اجتماعی دوره مهمی است. دوره­ای که آموزش عمومی را به آموزش عالی پیوند می­دهد و گروه کثیری را برای ورود به جامعه و بازار کار مهیا می­ کند؛ از این رو هر نوع نارسایی و خلل در این دوره مستقیماً بر عملکرد و کیفیت هر دو حلقه آموزش، عمومی و عالی تأثیر بسزایی خواهد داشت (صافی، ۱۳۸۰: ۹۰).

در دوره متوسطه قسمت اعظم استعدادهای خاص نوجوانان و جوانان بروز می­ کند، قدرت یادگیری آنان به حد اعلای خود می­رسد، کنجکاوی آنان جهت معینی می­یابد و مسائل جدید زندگی نظیر انتخاب رشته، انتخاب حرفه و شغل، اداره خانواده و گرایش به مرام و مسلک، ذهن آنان را به خود مشغول می­دارد و به مرحله ادراک ارزش­های اجتماعی، اقتصادی و معنوی می­رسند و نیز جامعه از دانش­ آموزان دوره متوسطه انتظار دارد، بعد از فراغت از تحصیل یا وارد بازار کار شوند یا مسیر شغلی آینده خود را با انتخاب رشته دانشگاهی رقم بزنند.

در همین راستا از اهداف دوره متوسطه تأمین نیازهای شغلی و حرفه­ای و جهت دادن افراد در مسیرهای خاص می­باشد (ملکی، ۱۳۹۰: ۱۷). رویکردهای جهانی آموزش در دهه‌های اخیر نیز موید همین مطلب است. به طور نمونه توصیه­نامه‌های اجلاس‌های یونسکو عموماً بر رسالت مؤسسات آموزشی از ابتدایی تا عالی برای آماده‌سازی فرد جهت احراز شغل